- Symbole Pneumatyczne
Symbole Pneumatyczne
Spis treści:
Nr | Symbol graficzny | Objaśnienie symbolu |
1. Symbole podstawowe | ||
1 | Przewód:
| |
2 | Przewód:
Filtr | |
3 | Obrysowanie dwóch lub więcej symboli elementów funkcjonalnych stanowiących zespół w obrębie jednego urządzenia | |
4 | Elementy mechaniczne (wał, dźwignia, tłoczysko) | |
2. Symbole funkcyjne | ||
1 | Trójkąt równoboczny wskazuje kierunek przepływu czynnika pneumatycznego | |
2 | Strzałka prosta lub ukośna wskazuje:
| |
3 | Ruch obrotowy w określonym kierunku | |
4 | Strzałka ukośna (długa) wskazuje możliwą zmienność albo nastawialność pompy, sprężyny, elektromagnesu itd. | |
5 | Element elektryczny lub przewód elektryczny | |
6 | Zamknięcie kanału lub odcięcie drogi przepływu | |
7 | Oddziaływanie elektryczne liniowe w przeciwnych kierunkach | |
8 | Wskaźnik temperatury lub kontrola temperatury | |
9 | Napęd główny | |
10 | Sprężyna | |
11 | Dławienie czynnika roboczego | |
12 | Miejsce dla uproszczonego symbolu zaworu zwrotnego | |
3. Przewody i łączniki | ||
1 | Przykłady połączenia przewodów lub kanałów | |
2 | Skrzyżowanie przewodów lub kanałów bez połączenia | |
3 | Przewód giętki, elastyczny (zwykle łączący części ruchome) | |
4 | Odpowietrznik ciągły | |
5 | Odpowietrznik chwilowy | |
6 | Odpowietrznik chwilowy o zadanej wartości | |
7 | Droga wylotowa powietrza nie przystosowana do łącznika | |
8 | Droga wylotowa powietrza z łącznikiem | |
9 | Szybkozłączka bez mechanicznie otwieranych zaworów zwrotnych:
| |
10 | Szybkozłączka z mechanicznie otwieranymi zaworami zwrotnymi:
| |
11 | Łącznik kątowy obrotowy z jednym przewodem | |
12 | Łącznik kątowy obrotowy z trzema przewodami współśrodkowymi | |
4. Mechanizmy i sposoby sterowania | ||
1 | Symbole sposobów sterowania zaworem mogą być rysowane w dowolnym dogodnym położeniu, prostopadle do skrajnej ścianki prostokąta symbolu zaworu | |
Części mechaniczne | ||
2 | Tłoczysko - ruch liniowy w dwóch kierunkach (strzałka nie jest obowiązująca) | |
3 | Wał - ruch obrotowy o dwóch kierunkach (strzałka nie jest zobowiązująca) | |
4 | Zapadka o dwóch kierunkach działania - mechanizm do ręcznego utrzymywania określonego położenia, stałego do granicznej wartości siły | |
5 | Blokada o jednym kierunku działania - mechanizm do blokowania urządzenia. Odblokowanie dokonuje się za pomocą niezależnego sposobu sterowania. Symbol sposobu sterowania jest umieszczony w trójkącie | |
6 | Przerzutka o dwóch kierunkach działania - mechanizm zabezpieczający przed zatrzymywaniem w środkowym martwym położeniu | |
5. Sposoby sterowania | ||
Sterowanie siłą mięśni | ||
1 | Symbol ogólny, bez wskazania sposobu sterowania Nieokreślona liczba kierunków działania | |
2 | Przycisk wciskany (jeden kierunek działania) | |
3 | Przycisk wyciągany (jeden kierunek działania) | |
4 | Przycisk wciskany i wyciągany (dwa kierunki działania) | |
5 | Dźwignia | |
6 | Pedał (jeden kierunek działania) | |
7 | Pedał dwukierunkowy (dwa kierunki działania) | |
Sterowanie mechaniczne | ||
8 | Popychacz lub trzpień (jeden kierunek działania) | |
9 | Popychacz z nastawną długością (jeden kierunek działania) | |
10 | Sprężyna (dwa kierunki działania) | |
11 | Rolka (dwa kierunki działania) | |
12 | Rolka (jeden kierunek działania) | |
Sterowanie elektryczne | ||
13 | Element elektryczny liniowy, (np. elektromagnes) z jedną cewką (jeden kierunek działania) | |
14 | Element elektryczny liniowy, (np. elektromagnes) z dwoma cewkami w jednym zespole, działającymi w kierunkach przeciwnych | |
15 | Element elektryczny liniowy, (np. silnik momentowy) z dwoma cewkami o zmiennych charakterystykach w jednym zespole (dwa kierunki działania) | |
16 | Silnik elektryczny | |
17 | Element piezoelektryczny | |
Sterowanie przez wzrost lub spadek ciśnienia (jeden kierunek działa) | ||
Sterowanie bezpośrednie | ||
18 | Sterowanie za pomocą ciśnienia
| |
19 | Sterowanie ze wspomaganiem przez wzrost ciśnienia (sterowanie hydrauliczne lub pneumatyczne) Sterowanie ze wspomaganiem przez spadek ciśnienia (sterowane hydraulicznie lub pneumatycznie) | |
20 | Sterowanie różnicowe (z wykorzystaniem różnicy powierzchni przeciwległych) | |
21 | Wewnętrzna droga sygnału sterującego (sterowanie zaworu ciśnieniem własnym czynnika przepływającego przez zawór) | |
22 | Zewnętrzna droga sygnału sterującego | |
Sterowanie pośrednie (zaworem pomocniczym) | ||
23 | Sterowanie z wykorzystaniem wzrostu ciśnienia pneumatycznego w sterowaniu jednostopniowym (z wewnętrznym zasilaniem sterowania, bez sterowania wstępnego) | |
24 | Sterowanie z wykorzystaniem spadku ciśnienia pneumatycznego w sterowaniu jednostopniowym (z wewnętrznym zasilaniem sterowania, bez sterowania wstępnego) | |
25 | Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnes i ciśnienie pneumatyczne, zewnętrzne zasilanie sterowania) | |
26 | Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnes i ciśnienie pneumatyczne, wewnętrzne zasilanie sterowania) | |
27 | Sterowanie dwustopniowe (np. kolejno ciśnienie pneumatyczne i ciśnienie hydrauliczne), wewnętrzne zasilanie sterowania, zewnętrzne odprowadzanie cieczy sterującej, uprzednie sterowanie wstępne | |
Sprzężenie zwrotne | ||
28 | Sprzężenie zwrotne zewnętrzne (symbol ogólny) Wartość zadana i wartość mierzona wielkości regulowanej są sprawdzane poza zaworem | |
Zastosowanie symboli mechanizmów i sposobów sterowania złożonych, w symbolach urządzeń kompletnych | ||
29 | Symbole sposobów sterowania o jednym kierunku działania są rysowane obok symbolu graficznego elementu, którym sterują, w taki sposób, jakby urojenie siły na symbolu graficznym elementu przesuwały go w inne położenie | |
30 | Dla zaworów o trzech lub więcej położeniach sterowanie położeniami wewnątrz symbolu może być wyraźnie pokazane poprzez przeciągnięcie wewnętrznych linii granicznych symbolu graficznego zaworu w górę lub w dół i przez dodanie do tych linii odpowiednich symboli sterowania | |
31 | Jeżeli objaśnienie nie jest wystarczające, to dla zaworów o trzech położeniach symbole mechanizmów sterujących dla położenie środkowego można umieszczać na skrajnych ściankach symbolu | |
32 | Jeżeli element sterowany jest ustalany w położeniu środkowym, neutralnym za pomocą ciśnienia, to należy dorysować dwa odrębne trójkąty na obu skrajnych ściankach symbolu | |
33 | Przy sterowaniu równoległym (OR) symbole mechanizmów i sposób sterowania powinny być rysowane jeden obok drugiego, np.: elektromagnes albo przycisk będą uruchamiały zawór główny niezależnienie od siebie Przy sterowaniu szeregowym (AND) symbole kolejnych stopni sterowania są przedstawiane w jednej linii np.: elektromagnes uruchamia zawór sterujący, który następnie uruchamia zawór główny | |
34 | Listwy mechanizmu zapadkowego powinny być tak rysowane, aby były podzielone na taką samą liczbę segmentów i umieszczone w tej samej kolejności jak w elemencie sterowanym. Wycięcie powinny być zaznaczone tylko w tych położeniach, w których następuje ustalenie. Linia obrazująca zapadkę powinno być rysowana na segmencie listwy odpowiednim do przedstawionego na symbolu graficznym położenia zaworu sterującego | |
6. Przetwarzanie i gromadzenie energii | ||
Obrotowe przetworniki energii | ||
1 | Silnik pneumatyczny | |
2 | Silnik pneumatyczny o zmiennej objętości roboczej | |
3 | Silnik pneumatyczny o dwóch kierunkach przepływu, o stałej objętości roboczej | |
4 | Silnik pneumatyczny o dwóch kierunkach przepływu, o zmiennej objętości roboczej | |
5 | Sprężarka | |
6 | Silnik pneumatyczny o ruchu wahadłowym, o ograniczonym kącie obrotu (np.: cylinder obrotowy), o dwóch kierunkach obrotów | |
7. Liniowe przetworniki energii | ||
1 | Siłownik pneumatyczny jednostronnego działania pchający | |
2 | Siłownik pneumatyczny jednostronnego działania ciągnący ze sprężyną | |
3 | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z dwustronnym tłoczyskiem, z hamowaniem dwustronnym nastawialnym | |
4 | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z jednostronnym hamowaniem o sałej wartości | |
5 | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania, z hamowaniem dwustronnym nastawialnym, z bestykową sygnalizacją położenia tłoka | |
6 | Cylinder (siłownik) teleskopowy pneumatyczny jednostronnego działania | |
7 | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z dwustronnym tłoczyskiem | |
8 | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z dwustronnym wydrążonym tłoczyskiem i tłokiem | |
9 | Beztłoczyskowy siłownik pneumatyczny ze sprzężeniem mechanicznym, z hamowaniem dwustronnym nastawialnym, z bezstykową sygnalizacją położenia tłoka | |
10 | Siłownik pneumatyczny udarowy | |
11 | Siłownik pneumatyczny "tandem" dwustronnego działania z jednostronnym tłoczyskiem i bezstykową sygnalizacją położenia tłoka | |
12 | Siłownik pneumatyczny czteropołożeniowy i bezstykową sygnalizacją położenia tłoka | |
13 | Siłownik pneumatyczny beztłoczyskowy ze sprzężeniem magnetycznym i hamowaniem dwustronnym nastawialnym | |
14 | Siłownik cięgnowy pneumatyczny z hamowaniem dwustronnym o stałej wartości | |
15 | Siłownik pneumatyczny podwójny (twin) dwustronnego działania i bezstykową sygnalizacją położenia tłoka | |
16 | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z jednostronnym tłoczyskiem, z zintegrowanym prowadzeniem | |
17 | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z jednostronnym tłoczyskiem, z blokadą pneumatyczną tłoczyska | |
18 | Siłownik mieszkowy | |
19 | Muskuł pneumatyczny | |
20 | Siłownik membranowy mocujący | |
8. Specjalne przetworniki energii | ||
1 | Przemiennik pneumatyczno-hydrauliczny przetwarzający ciśnienie pneumatyczne na równe co do wartości ciśnienie hydrauliczne lub na odwrót
| |
2 | Wzmacniacz ciśnienia, manipulator. Element przetwarzający ciśnienie X na ciśnienie Y, dla dwóch rodzajów płynów
| |
9. Gromadzenie energii | ||
1 | Zbiornik pneumatyczny pomocniczy, rezerwowa objętość gazu do uzupełniania połączonych akumulatorów | |
2 | Zbiornik pneumatyczny | |
10. Źródła energii | ||
1 | Źródło energii pneumatycznej, symbol ogólny uproszczony | |
2 | Silnik elektryczny | |
3 | Napęd główny nieelektryczny | |
11. Sterowanie i regulacja energii | ||
Zawory sterujące kierunkiem przepływu (zawory rozdzielające) | ||
1 | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 2/2 (dwie drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany dźwignią - zawór odcinający | |
2 | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 2/2 (dwie drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany mechanicznie za pomocą rolki, powrót wymuszony sprężyną | |
3 | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 3/2 (trzy drogi przepływu dwa niezależne położenia) sterowany mechanicznie za pomocą rolki, powrót wymuszony sprężyną | |
4 | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 4/2 (cztery drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany ręcznie za pomocą przycisku, powrót wymuszony sprężyną | |
5 | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 5/2 (pięć dróg przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany za pomocą ciśnienia w obu kierunkach | |
6 | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 3/3 (trzy drogi przepływu, trzy niezależne położenia) sterowany za pomocą elektromagnesów, ustalany w położeniu środkowym sprężynami | |
7 | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 4/3 (cztery drogi przepływu, trzy niezależne położenia) sterowany ręcznie za pomocą przycisku, ustalany w położeniu środkowym sprężynami | |
8 | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 5/3 (pięć dróg przepływu, trzy niezależne położenia) dwustopniowe sterowanie za pomocą elektromagnesów oraz wzrostu ciśnienia, ustalany w położeniu środkowym sprężynami | |
9 | Serwozawór z przekryciem dodatnim w położeniu środkowym, ustalany w położeniu środkowym sprężynami, sterowany elektromagnesem z dwoma cewkami | |
10 | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 4/3 zamknięty w położeniu środkowym, z przekryciem dodatnim (w położeniu środkowym wszystkie drogi przepływu odcięte), z nieskończoną liczbą położeń pośrednich | |
11 | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 4/3 zamknięty w położeniu środkowym, z przekryciem ujemnym (w położeniu środkowym wszystkie drogi przepływu połączone wewnętrznie), z nieskończoną liczbą położeń pośrednich | |
12. Zawory zwrotne, przełączniki obiegu (zawory logiczne) | ||
1 | Zawór zwrotny nieobciążony, otwiera się wówczas, gdy ciśnienie wejściowe jest wyższe niż ciśnienie wyjściowe | |
2 | Zawór zwrotny obciążony sprężyną, otwiera się wówczas, gdy ciśnienie wejściowe jest wyższe od sumy ciśnienia wyjściowego i ciśnienia wynikającego z siły sprężyny | |
3 | Zawór zwrotny sterowany zamykany ciśnieniem, otwiera się wówczas, gdy ciśnienie wejściowe jest wyższe niż ciśnienie wyjściowe, przy sterowaniu wstępnym może następować sterowanie zamykaniem zaworu bez sprężyny powodującej powrót | |
4 | Zawór zwrotny sterowany otwierany ciśnieniem, obciążony sprężyną, sterowanie otwieraniem zaworu ze sprężyną wymuszającą powrót | |
5 | Przełącznik obiegu (zawór logiczny LUB). Droga wejściowa połączona z wyższym ciśnieniem jest automatycznie łączona z drogą wyjściową w chwili, gdy druga droga wejściowa jest zamykana | |
6 | Zawór podwójnego sygnału (zawór logiczny I). Droga wyjściowa jest otwarta tylko wówczas, gdy obydwie drogi wejściowe są pod ciśnieniem | |
7 | Zawór szybkiego spustu. Jeżeli na drodze wejściowej nastąpi spadek ciśnienia, to droga wyjściowa samoczynnie otwiera się do atmosfery i następuje swobodny wylot czynnika | |
13. Zawory sterujące ciśnieniem | ||
1 | Zawór ograniczający ciśnienie, maksymalny jednostopniowy. Ciśnienie wejściowe jest regulowane przez otwarcie drogi obiegu powrotneggo albo drooggi wylotowwej, położonej naprzeciwko przyłożonej siły (np. sprężyny) | |
2 | Regulator ciśnienia (zawór redukcyjny) dwudrogowy jednostopniowy, nastawiany sprężyną | |
3 | Regulator ciśnienia (zawór redukcyjny) trójdrogowy jednostopniowy, nastawiany sprężyną | |
4 | Zawór redukcyjny z upustem, jeżeli ciśnienie wyjściowe przewyższy ciśnienie nastawiane to nastąpi swobodny wylot powietrza do atmosfery | |
14. Zawory sterujące natężeniem przepływu | ||
1 | Zawór dławiący nastawialny, bez wskazania sposobu sterowania albo stanu zaworu, normalnie bez położenia całkowicie zamkniętego | |
2 | Zawór zasuwowy odcinający, normalnie z jednym położeniem całkowicie zamkniętym | |
3 | Zawór dławiący nastawialny, sterowany mechanicznie za pomocą rolki, obciążony sprężyną | |
4 | Zawór dławiąco-zwrotny jednokierunkowy, z nastawialnym dławieniem, ze swobodnym przepływem w jednym kierunku i dławiony przepływem w przeciwnym kierunku | |
5 | Regulator przepływu dwudrogowy ze zmiennym wyjściowym natężeniem przepływu, strzałka na drodze przepływu w symbolu uproszczonym oznacza wyrównanie ciśnień bez wyrównania temperatury | |
6 | Regulator przepływu dwudrogowy z wyrównaniem temperatury ze zmiennym wyjściowym natężeniem przepływu, strzałka na drodze przepływu w symbolu uproszczonym oznacza wyrównanie ciśnień z wyrównaniem temperatury | |
7 | Dzielnik strumienia. Przepływ jest dzielony na dwa strumienie przy ustalonym natężeniu przepływu, zależnym od zmian ciśnienia, groty strzałek wskazują wyrównanie ciśnienia | |
15. Gromadzenie, przygotowanie i utrzymanie właściwości płynu | ||
Elementy przygotowujące i utrzymujące właściwości płynu | ||
1 | Filtr symbol ogólny | |
2 | Filtr z dodatkową przegrodą filtracyjną, magnetyczną | |
3 | Filtr ze wskaźnikiem zanieczyszczeń | |
4 | Zawór spustowy oddzielacza, ze spustem siłą mięśni | |
5 | Zawór spustowy oddzielacza, ze spustem automatycznym | |
6 | Filtr z oddzielaczem, ze spustem siłą mięśni | |
7 | Osuszacz powietrza (do osuszania sprężonego powietrza, np. za pomocą środków chemicznych) | |
8 | Smarownica. Olej jest wprowadzany do powietrza w celu smarowania urządzenia, do którego jest doprowadzane powietrze | |
9 | Zespół elementów przygotowujących płyn, może składać się np. z filtru z oddzielaczem, zaworu redukcyjnego, manometru, smarownicy | |
10 | Zespół elementów przygotowujących płyn, może składać się np. z filtru z oddzielaczem, zaworu redukcyjnego, manometru | |
11 | Chłodnica (wymiennik ciepła), bez pokazania linii przepływu czynnika chłodzącego | |
12 | Chłodnica (wymiennik ciepła), z pokazaniem linii przepływu czynnika chłodzącego | |
13 | Nagrzewnica | |
14 | Regulator temperatury. Ciepło może być doprowadzene lub odprowadzane | |
16. Przyrządy pomiarowe i czujniki | ||
1 | Wskaźnik ciśnienia | |
2 | Manometr | |
3 | Manometr różnicowy | |
4 | Termometr | |
5 | Wskaźnik poziomu cieczy | |
6 | Wskaźnik przepływu | |
7 | Przepływomierz | |
8 | Przepływomierz całkujący | |
9 | Obrotomierz do pomiaru częstości obrotów | |
10 | Miernik momentu obrotowego | |
11 | Przetwornik analogowo ciśnieniowy, generujący sygnał elektryczny odpowiednio do wartości ciśnienia wejściowego | |
12 | Przetwornik ciśnienia (np.: przetwornik pneumo-elektryczny), generujący sygnał elektryczny po przekroczeniu uprzednio nastawionego ciśnienia (o stałej wartości lub nastawialny) |
Symbole pneumatyczne są nieodłącznym elementem dokumentacji technicznej, schematów i rysunków związanych z układami pneumatycznymi. Umożliwiają one czytelne i jednoznaczne przedstawienie działania i konstrukcji różnych komponentów w układach pneumatycznych. Symbole pneumatyczne są standaryzowane i opisane w normach międzynarodowych, takich jak ISO 1219-1 i DIN ISO 1219-2. Normy te definiują graficzne przedstawienie różnych elementów i połączeń w układach pneumatycznych.
Symbole pneumatyczne są kluczowe w tworzeniu schematów i rysunków technicznych, które są podstawą projektowania, instalacji i konserwacji systemów pneumatycznych. Umożliwiają one inżynierom i technikom jednoznaczne zrozumienie działania systemu oraz lokalizację i diagnozowanie ewentualnych problemów. Ponadto, standardowe symbole zapewniają zgodność z międzynarodowymi normami, co ułatwia współpracę i wymianę informacji między firmami i specjalistami z różnych krajów.