Bezpieczna pneumatyka

Niemal każdy zakład produkcyjny, warsztat czy hala przemysłowa wyposażone są w elementy transportu i wykorzystania sprężonego powietrza. Medium płynie tam zwykle z ciśnieniem od kilku do dziesięciu barów. Jeżeli na drodze pojawi się nieszczelność, “luźny element” lub po prostu awaria to niebezpieczeństwo utraty zdrowia (a nawet życia) pracowników jest bardzo wysokie. Stąd co raz więcej dostępnych na rynku rozwiązań z zakresu bezpiecznej pneumatyki.

Projektując, wykonując czy wyposażając hale produkcyjne dba się o wiele aspektów bezpieczeństwa np. podłogi uniemożliwiające poślizg, barierki ochronne, oznakowanie ciągów pieszych. Pojazdy i pracownicy są coraz lepiej oznakowani i wyposażeni w elementy mające na celu uniknięcie wypadków. Niestety z mniejszą uwagą podchodzi się do rodzajów oraz sposobu zainstalowania wyposażenia do pracy z sprężonym powietrzem.

Wyposażenie to pracując pod ciśnieniem z powtarzalną jakością zastępuje pracę ludzkich rąk, jednocześnie jednak niesie potencjał wyrządzenia uszczerbku na zdrowiu pracowników. Warto wyposażając halę lub wymieniając zużyte elementy rozważyć zastosowanie tzw.  ”bezpiecznej pneumatyki”, która zapewni większy standard BHP, a także w wielu wypadkach uchroni przed niespodziewanym postojem lub awarią maszyn.

Stop grawitacji

Paleta rozwiązań jest bardzo szeroka, zacznijmy zatem od napędów pneumatycznych - siłowników. Co w zakresie tych dość nieskomplikowanych produktów można uczynić bardziej bezpiecznym? Przede wszystkim możemy zapobiec przed samoczynnym opuszczeniem tłoczyska, które opadając grawitacyjnie np. wraz z przytrzymywanym elementem mogłoby doprowadzić do uderzenia w operatora. Taka sytuacja może się zdarzyć np. w wyniku nagłej przerwy w dostawie lub spadku ciśnienia sprężonego powietrza. Zastosujmy w tym celu siłownik z hamulcem. Każdy wysuw i wsuw tłoczyska będzie wykonany tylko i wyłącznie przy ciśnieniu odblokowującym hamulec.

Cennym również jest zastosowanie zaworu dwuręcznego sterownia. Aby uruchomić siłownik bądź piłę, operator zmuszony jest do użycia obu rąk jednocześnie, dzięki temu nie dojdzie do sytuacji, że uruchamiając maszynę jedną ręką, drugą umieści w obszarze pracy tarczy lub siłownika.

Cichy bohater

Większość uszczerbku na zdrowiu w zakresie słuchu wynika z pracy przy urządzeniach pneumatycznych. Tłumiki ograniczają poziom hałasu podczas pracy m.in. narzędzi pneumatycznych, bądź przesterowań na zaworach - wówczas wypuszczane jest np. powietrze z komory siłownika pneumatycznego. Choć tłumik to niewielki gabarytowo element ma olbrzymią rolę w bezpieczeństwie pracy.

Zaufane połącznie

Szybkozłącza to jeden z najpowszechniej stosowanych elementów przeznaczonych do sprężonego powietrza. Na samo skojarzenie zapewne pojawia się w naszej pamięci moment wypinania przewodu z gniazda szybkozłącza. Na myśl o wydobywającemu się przy tym dźwięku może nawet marszczymy czoło. A kto wypinał przewód bez mocnego przytrzymania go mógł zobaczyć (mam nadzieję, że nie poczuć na własnej skórze) odskakujący wąż z metalowym króćcem.

Aby uniknąć spotkania takich elementów np. z okiem pracownika, jednocześnie niwelując potencjalny hałas, możemy zastosować szybkozłącza bezpieczne. Jest to rozwiązanie, które poprzez dwuetapowy proces wypinania pozwala ujść do atmosfery powietrzu zgromadzonemu w przewodzie bez nadmiernego hałasu, by dopiero po chwili wyswobodzić króciec. Samo wypinanie jest również bardziej komfortowe, nie potrzeba aż tyle siły by go dokonać, a to istotny walor szczególnie w zakładach o strukturze zatrudnienia z przewagą kobiet.

Zdarzają się również miejsca, gdzie obok siebie mamy kilka gniazd szybkozłączy, aby zapewnić dostęp do więcej niż jednego medium lub potrzebujemy w zależności od zastosowania np. dwie-trzy wartości ciśnienia. Aby zlikwidować możliwość pomyłki zachęcamy do zastosowania w takich aplikacjach złączy niezamienialnych. Ze względu na różne kształty króćców i analogicznie gniazd, dany przewód będzie mógł być umieszczony tylko w stosownym punkcie. Złącza dodatkowo dla ułatwienia identyfikacji oznaczone są różnymi kolorami.

Na rynku wdrażane są kolejne pomysły na polu tych elementów. Nowością są przykładowo złącza, które poprzez zmianę koloru jednego z elementu gniazda sygnalizują wzrost temperatury złącza w celu minimalizacji ryzyka poparzenia.

Bez potknięć

A czy same przewody (węże) pneumatyczne są jakimś zagrożeniem dla osób przebywających na swoich stanowiskach pracy? Oczywiście, że tak i to w kilka sposobów. Po pierwsze przewód leżący na podłodze stanowi potencjalne źródło potknięcia, zahaczenia, a nawet w momencie nadepnięcia jest możliwy upadek. Zwijany zbyt szybko może uderzyć w napotkanych ludzi bądź przedmioty. Dodatkowo w momencie przecięcia lub rozszczelnienia przewód staje się trudnym do opanowania, poruszającym się w sposób niekontrolowanym silnym zagrożeniem.

Aby uniknąć wyżej opisanych sytuacji warto pomyśleć o zastosowaniu np. przewodu na zwijaczu. Dzięki temu przewód po wykonaniu pracy zostaje zwinięty do bębna i nie leży na podłodze. Jeśli dodatkowo wybierzemy wąż w odblaskowym kolorze, to nawet leżący na ziemi przewód będzie bardziej zauważalny.

Rozważając wdrożenie bezpiecznych rozwiązań wśród przewodów, warto wziąć także pod uwagę zawory zabezpieczające przewody na wypadek przecięcia, tzw. „zawory pękniętego węża”. Zawory te automatycznie zmniejszają przepływ sprężonego powietrza w przypadku uszkodzenia przewodu, dzięki czemu wąż nie będzie “tańczył” na wszystkie strony, a jednocześnie cały układ na hali nie zostanie narażony na spadek ciśnienia.

Bez ciśnienia

Nagły brak lub spadek ciśnienia może doprowadzić do wspomnianej już wcześniej niepożądanej pracy siłownika (wsuw tłoczyska), wystąpienia błędu w obrabiarce CNC lub całkowite uniemożliwić utrzymanie ruchu zakładu produkcyjnego. Może tak się stać, gdy dojdzie do nieuprawnionego lub przypadkowego zamknięcia zaworu kulowego znajdującego się na sieci instalacji wykonanej np. w systemie rur aluminiowych. Możemy zapobiec tej sytuacji stosując zawory zabezpieczone kłódkami: otwieramy zawór, blokujemy pozycję a klucz ląduje w biurku kierownika produkcji i nie ma szans na przypadkową zmianę położenia.

Również zmiana nastawy ciśnienia na reduktorze – i to niezależnie czy obniżenie, czy zwiększenie - może stanowić ryzyko czy dla zdrowia pracowników czy pod kątem nieprzerwanej pracy maszyn. Tutaj również możemy spotkać reduktory czy filtroreduktory z blokadą na kłódkę.

Jeszcze innym rozwiązaniem jest reduktor liniowy. Niepozornie wyglądający element, przypominający szybkozłącze, nastawiony jest fabrycznie na konkretne ciśnienie bez możliwości regulacji. Jeżeli zastosujemy taki z nastawą np. 6 barów, to niezależnie od tego jakie ciśnienie medium powyżej tego poziomu dostarczymy do reduktora, na wyjściu otrzymamy maksymalnie 6 barów.

Z tarczą czy... za tarczą?

Rozważając tematykę wartości ciśnienia maluje się przed nami widok manometru. Jak każda rzecz materialna ma pewną swoją wytrzymałość i nagły skok ciśnienia może doprowadzić do awarii lub eksplozji puszki manometru. W tym celu produkuje się manometry bezpieczne, skonstruowane w ten sposób, iż we wspomnianej sytuacji nie nastąpi rozbicie szybki i dalej wyrzut tarczy oraz ostrych odłamków szkła w kierunku np. przechodzącego pracownika utrzymania ruchu, ale nadmiar ciśnienia zostanie uwolniony poprzez wystrzał elementu znajdującego się z tyłu tarczy.

Pistolety

Skoro padło już hasło wystrzału, to przejdźmy do stanowisk z pistoletami. Choć oczywiście te z hali produkcyjnej nie służą do strzelania, to również mogą być niebezpieczne. W skrajnej sytuacji odmuchiwanie siebie czy drugiego pracownika może doprowadzić do dostania się sprężonego powietrza do krwioobiegu i dalej do poważnych konsekwencji zdrowotnych.  W codziennym odmuchiwaniu trocin czy opiłków metalu wprawiamy je w ruch mogący zakończyć lot w oku pracownika. Szlaban na drodze do takiej sytuacji postawimy stosując pistolet z dyszą dającą kurtynę powietrzną (przy zbliżeniu do ciała powietrze rozproszy się na boki), bądź nakładając tarczę osłaniającą operatora (zmniejszymy w ten sposób ryzyko zranienia opiłkami).

Jak widzimy po wymienionych wyżej elementach bezpiecznej pneumatyki, niemal każde miejsce wykorzystujące sprężone powietrze może być wyposażone, tudzież uzupełnione o elementy bezpieczeństwa. Uchronimy się wówczas przede wszystkim przed nieszczęśliwymi wypadkami, ale również niespodziewanymi przerwami w ciągłości produkcji. Dzięki wzrostowi zwracania uwagi na komfort i ochronę pracowników podczas pracy, temat bezpieczeństwa w pneumatyce rokuje na rozwój kolejnych pomysłów.